آشنایی با انواع ویلچیر
ویلچیر
در بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال حرکتی داشتن ویلچر مناسب جزء اصل زندگی این افراد است. با توجه به تنوع فراوان ویلچرها و وسایل جانبی آن، انتخاب ویلچیر مناسب بسته به نوع محدودیت حرکتی یا معلولیت بیمار از اهمیت زیادی برخوردار است.
هدف از تجویز ویلچر
1- به حد اکثر رساندن تحرک فرد بطور مستقل.
2- پیشگیری یا به حداقل رساندن بدفرمی ها یا آسیبهای مختلف در اندامها مثل زخم بستر، خم شدن مفاصل، بد شکلی مفاصل.
3- به حداکثر رساندن عملکرد فرد.
4-بهبود تصور فرد از بدن خودش.
در کل ویلچیرها به دو دسته ویلچیرهای الکتریکی و ویلچیرهای مکانیکی تقسیم میشوند.
ویلچیرهای الکتریکی
ویلچیرهای الکتریکی یا برقی با استفاده از نیروی برق ذخیره شده در باتری که در آن تعبیه شده کار میکند و خود بیمار بدون کمک گرفتن از دیگران با استفاده از پنل طراحی شده روی دستگیره ویلچیر میتواند حرکت کند و کنترل آن را به دست گیرد. ویلچیرهای الکتریکی در انواع و اشکال مختلف در بازار موجود هست و چون قیمت بالایی دارند فقط کسانی اقدام به خرید یا اجاره آن میکنند که بیمار آنها دارای معلولیت دائم می باشد.
ویلچیرهای مکانیکی
دسته دوم، ویلچیرهای مکانیکی هستند. برای استفاده از این ویلچیرها چنانچه بیمار فقط از نظر حرکتی و اندام تحتانی مشکل داشته باشد به طوری که سایر قسمتهای بدن مخصوصا دستها سالم باشد خود میتواند بعد از نشستن روی ویلچیر با استفاده از رینگ متصل به چرخهای عقب حرکت کند ولیکن چنانچه خود بیمار توان حرکت دادن ویلچیر را نداشته باشد باید فرد دیگری این کار را برایش انجام دهد.
ویلچیرهای مکانیکی به انواع زیر تقسیم می شوند:
- ویلچیر ساده
- ویلچیر ارتوپدی
- ویلچیر حمام
- ويلچير برانكاردي(تخت شو)
ویلچیرهای ساده
رایجترین ویلچیرهای مورد استفاده توسط بیماران، سالمندان و معلولین ویلچیرهای معمولی یا ساده هستند. این ویلچیرها اکثرا طوری طراحی شده اند که قابلیت جمع شدن را دارند و این مسئله کمک می کند که حمل و نقل آن در زمانی که فرد از آن استفاده نمیکند راحت تر باشد.
یک ویلچیر معمولی از اجزای زیر تشکیل شده است:
دستگیره: به حلقه ای که با آن ویلچر را به جلو می رانیمhand rim یا دستگیره می گوئیم. هر چه دستگیره بزرگتر باشد، جلو بردن ویلچر راحت تر است. دستها نیز باید تحرک بیشتری داشته باشند، اگر دستگیره کوچک تر شود با حرکت کمتر دست، ویلچر به میزان بیشتری جلو می رود اما نیروی بیشتری لازم است و فشار بیشتری به دست وارد می شود لذا دستگیره های کوچک در ویلچرهای مسابقه استفاده می شوند. ویلچیرهای معمولی یا مکانیکی از اجزای زیر تشکیل شده اند.
چرخ کوچک: انواع مختلف چرخ جلو وجود دارد. چرخهای کوچک که از جنس پلاستیک سفت است در سطوح صاف مناسب می باشند.
صندلی: صندلی از جنسهای مختلفی مثل برزنت یا وینیل ساخته می شود. نوع ساخته شده از وینیل گرم بوده و باعث تعریق می شود. انواع داکرون و نایلون سبکتر بوده و باعث ایجاد تعریق کمتری می شوند. زاویه نشیمنگاه صندلی نیز اهمیت دارد. در حالت معمولی این زاویه ۱۰-۰ درجه است اما در ویلچرهای ورزشی تا ۲۰ درجه است. هرچه زاویه بیشتر باشد، پایداری فرد بر روی ویلچر بیشتر می شود اما احتمال ایجاد زخم بستر نیز زیادتر می شود.
بالشتک ها: در هر ویلچری بسته به مشکل بیمار باید از بالشتک مناسب استفاده کرد. انواع آن شامل ابر، ژل و کیسه های هوائی است که خود این انواع نیز دسته های گوناگون دارد. باید بالشتک طوری تنظیم شود که انحنای کمری که بصورت طبیعی وجود دارد حفظ شود.
پشتی: تنظیم پشتی بر اساس میزان کنترل لازم و تحرک فرد انجام می شود. هر چه پشتی بالاتر باشد، حمایت بیشتری از کمر و پشت به بیمار داده رمی شود اما تحرک فرد کمتر می شود. برخی از ویلچرها دارای قابلیت خم شدن پشتی می باشند.
پدال (زیرپایی): اهمیت محل قرارگیری پا در حفظ تعادل، داشتن وضعیت مناسب و حفظ پا از آسیب و ضربه است. قرار گرفتن مچ پا در پدال باعث کاهش فشار بر ناحیه ران و باسن می شود.
زیر دستی ها: هدف از گذاشتن آن حفظ تعادل و پایداری فرد است. همچنین فردی که دچار ضایعه نخاعی است باید هر ۲۰ دقیقه بمدت ۲۰ ثانیه خودش را بلند کند تا از ایجاد زخم بستر پیشگیری بعمل آید. داشتن دسته باعث کاهش فشار به مهره های کمری شده و اگر فردی کمر درد دارد حتما باید از ویلچر دسته دار استفاده کند .انواع مختلف آن شامل: نوع ثابت، نوع قابل جدا شدن، نوع کوتاه برای کارهای پشت میز و …است.
ترمز: ترمز یکی از مهمترین بخشهای ویلچر است که مرتبا باید کنترل شود. در غیر این صورت می تواند باعث ایجاد خطرات مختلفی برای بیمار شود. انواع مختلف ترمز وجود دارد، برخی با فشاردادن قفل می شوند و برخی با کشیدن. برخی از آنها در درجات مختلف تنظیم می گردد. در افرادی که دستها قدرت کمتری دارند می توان از ترمز با دسته بلند استفاده کرد. وسیله ای بنام کمک ترمز نیز وجود دارد که اجازه حرکت یکطرفه به ویلچیر می دهد و می تواند به بالا رفتن از شیب کمک کند.
چرخ و تایر عقب (چرخ بزرگ): اتصال محور رینگ توسط اسپوک یا مگ است. دو نوع عمده چرخها”اسپوک دار”و”مگ نامیده می شود. نوع مگ بخاطر ساخته شدن چرخ از منیزیم به این نام نامیده شد ولی در حال حاضر اکثرا از لاستیک ساخته می شوند. نوع مگ بسیار مقاوم است و نیاز به نگهداری کمتری دارد اما سنگینتر از اسپوک است اما نوع اسپوک سبکتر است و اما نیاز به تنظیم دارد.
تایرها سه نوع هستند: تیوب دار، بدون تیوب و توپر. نوع تیوب دار سبک بود و برای اکثر مواقع انتخاب مناسبی است. نوع بدون تیوب سنگین تر است ولی برای مکانهای صاف مثل داخل بیمارستان مفید است اما در مکانهای ناهموار استفاده از آن دشوار است اما پنچر نمی شود.
زاویه چرخ: زاویه چرخها را کامبر camber می گویند. هر چه زاویه بیشتر باشد(چرخها خم ترباشند) ویلچر پایدارتر است و امکان زمین خوردن کمتر است و جلو بردن ویلچر راحت تر می شوند اما تایر زودتر خراب می شود بنابراین اکثرا در ویلچرهای مسابقه این زاویه را زیادتر می کنند.
اندازه ویلچر
اندازه ویلچر بسیار مهم است و باید توسط کارشناسان کاردرمانی تنظیم شود. بعنوان مثال بزرگ بودن ویلچر می تواند باعث خم شدن ستون فقرات (اسکولیوز) یا تشدید آن گردد و کوچک بودن آن نیز موجب میشود که بدن بیمار تحت فشار بوده و احساس راحتی نداشته باشد.
برای افراد با وزن بالا ویلچیرهای با سایز بزرگ وجود دارد که بدنه آنها تا وزنهای 120 کیلوگرم را تحمل مینماید. ویلچیرهای معمولی تحمل وزن تا حدود 90 کیلوگرم را دارد بنابراین در صورت استفاده از آن برای بیماران با وزن بالا ممکن است باعث شکستگی و آسیب بیمار شود. تصویرنمونه هایی از ویلچیر ساده.
ویلچیر ارتوپدی
ویلچرهای ارتوپدی در واقع تمامی قابلیت های ویلچرهای ساده را دارا می باشند. علاوه بر قابلیت های ذکر شده، در این نوع ویلچرها قابلیت آن را دارید که زیردستی و جاپایی را از هم جدا کنید. به عنوان مثال، این قابلیت می تواند برای افرادی که توان حرکت به داخل اتومبیل را ندارند، مفید باشد. اکثر این ویلچیرها از نظر شکل ظاهری تفاوتی با ویلچیرهای معمولی ندارند مگر اینکه اجزایی اضافه تر برای آنها در نظر گرفته شده باشد.
ویلچیر حمام
جنس این ویلچر از نوع استیل ضد زنگ می باشد، ابعاد این ویلچرها به گونه ای طراحی شده است که به راحتی از چهار چوب های استاندارد و متداول استفاده شده. دارای یک دریچه در محل نشیمن گاه بیمار است که یک لگن متحرک نیز در زیر آن تعبیه شده است بنابراین هم برای حمام و هم برای دستشویی مورد استفاده قرار میگیرد.
ویلچیر برانکاردی
این ویلچر بصورت ارتوپدی بوده و علاوه بر این قابلیت برانکارد شدن را دارد، از اسامی دیگر ویلچر برانکاردی می توان به ویلچر برانکاردی استیل, ویلچر برانکارد شو, ویلچر تخت شو, ویلچر برانکاردی لگن دار, اشاره کرد. مزیت آن این است که بیمارانی که نمیتوانند به مدت طولانی در حالت نشسته قرار گیرند به صورت متناوب امکان نشستن و خوابیدن بر روی ویلچیر برایشان فراهم میشود.
ویلچیر سی پی (CP)
این ویلچر برای بیماران فلج مغزی یا بیماران سی پی استفاده میشود ویلچر CP از نگهدارنده سر و نگهدارنده گردن و نیز نگهدارنده پهلو و همچنین نگهدارنده ران و جداکننده پاها برخوردار می باشد.
